Η πόλη της Καλαμάτας βρίσκεται σε στρατηγική θέση, στην έξοδο των ορεινών διαδρομών του Ταϋγέτου στα σύνορα με τη Λακωνία, με πρόσβαση στη θάλασσα του μεσσηνιακού κόλπου. Πρώτη αναφορά του σημερινού ονόματός της γίνεται τον 10 αι. μ.Χ. στο Βίο του οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε. Tαυτίζεται με την αρχαία πόλη Φαραί ή Φεραί, που αναφέρεται στα ομηρικά έπη ως έδρα ηγεμόνων. Λόγω της θέσης της είχε τεθεί υπό τον έλεγχο της Σπάρτης, ωστόσο αυτονομήθηκε μετά την ίδρυση της Μεσσήνης (369π.Χ.). Στη σημερινή πόλη και κυρίως στην περιοχή του μεσαιωνικού κάστρου έχουν επισημανθεί ίχνη κατοίκησης από τη μυκηναϊκή έως και τη ρωμαϊκή εποχή. Τα όρια της μεσαιωνικής πόλης δεν είναι ακόμη γνωστά. Η πόλη πιθανότατα εκτεινόταν και έξω από τα τείχη, καθώς τρεις σημαντικοί ναοί του 12ου αιώνα κτίσθηκαν εκτός του κάστρου.