Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας είναι Περιφερειακή υπηρεσία της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Ως έδρα έχει την Καλαμάτα και χωρική αρμοδιότητα την Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας ιδρύθηκε με το Π.Δ. 104 (ΦΕΚ 171/Α/28-8-2014) «Οργανισμός του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού» έπειτα από τη συνένωση της ΛΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και της 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Ως Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού λειτουργεί σύμφωνα με το ΠΔ 4/2018 «Οργανισμός Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού» (ΦΕΚ7/Α/22-1-2018) και οι επιχειρησιακοί της στόχοι είναι οι εξής:
α) Η επιστημονική έρευνα, η αποκάλυψη, η διατήρηση, η συντήρηση, η προστασία, η ανάδειξη, η προβολή και η φύλαξη των αρχαιοτήτων, η έκθεση τους σε Μουσεία, καθώς και η συμμετοχή τους σε εκθέσεις στην ημεδαπή και αλλοδαπή. Επιπλέον, η μελέτη, ο προγραμματισμός, η διαχείριση και η εκτέλεση οιουδήποτε αρχαιολογικού έργου συντήρησης, επισκευής, αποκατάστασης, αναστήλωσης, ανάδειξης και διαμόρφωσης των μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, καθώς και του άμεσου φυσικού ή μη περιβάλλοντός τους, η εκτέλεση όλων των ανωτέρω έργων με αυτεπιστασία και απολογιστικά σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
β) Η μέριμνα για την επιστημονική μελέτη και δημοσίευση των αρχαιοτήτων, η διαχείριση των μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων, των μουσείων και των συλλογών, χωρικής της ευθύνης, τα οποία ανήκουν στο Κράτος, η συμμετοχή σε διεθνή και ευρωπαϊκά προγράμματα, η διοργάνωση και η συμμετοχή σε ημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια. Επιπροσθέτως, ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εκδηλώσεων ανάδειξης του πολιτιστικού αποθέματος, η προβολή των επικοινωνιακών δράσεων, καθώς και η παραγωγή συμβατικών και ψηφιακών εκδόσεων και εκπαιδευτικού υλικού.
γ) Η ετήσια κατάρτιση και συνεχής επικαιροποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου της Εφορείας, η σύνταξη προτάσεων για την ένταξη νέων έργων σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα ή η υλοποίησή τους από εθνικούς πόρους, εσόδων μνημείων και μουσείων περιλαμβανομένων, η αποτίμηση της στοχοθεσίας της και η αναπροσαρμογή των στόχων.
δ) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ/ΤΕΙ στους χώρους αρμοδιότητάς της εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.
ε) Για την υλοποίηση των δράσεων του εγκεκριμένου Επιχειρησιακού Σχεδίου, δύναται να συνάπτει και προγραμματικές συμβάσεις ή μνημόνια συνεργασίας με φορείς του Δημοσίου, της Περιφερειακής Διοίκησης, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και του ευρύτερου Δημοσίου Τομέα με βάση τα οριζόμενα στην κείμενη νομοθεσία. Επιπλέον, για τον ίδιο σκοπό, δύναται να διαχειριστεί χορηγίες ή δωρεές, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Σήμερα στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας λειτουργούν τα ακόλουθα τμήματα:
Το Τμήμα Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων χειρίζεται θέματα που αφορούν σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και ιστορικούς τόπους, που χρονολογούνται έως τον 4ο αι. μ.Χ., καθώς και σε μουσεία αναφερόμενα στις αντίστοιχες χρονικά περιόδους
Το Τμήμα Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων, το οποίο χειρίζεται θέματα που αφορούν σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και ιστορικούς τόπους, που χρονολογούνται από τον 4ο αι. μ.Χ. έως το 1830 μ.Χ., καθώς και σε νεώτερα θρησκευτικά μνημεία από το 1830 και εξής.
Τα Τμήματα Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων και Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων είναι αρμόδια για τα εξής:
α) Την προστασία και τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και ιστορικών τόπων, τον προγραμματισμό και τη διενέργεια ανασκαφών και οποιασδήποτε μορφής αρχαιολογικής έρευνας, τον προγραμματισμό και την εκτέλεση έργων σε συνέργεια με τα ανάλογα τμήματα της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, για την προστασία, συντήρηση, αναστήλωση, διαμόρφωση και ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και ιστορικών τόπων, την προστασία του φυσικού τοπίου που τα περιβάλλει και την εξέταση αιτημάτων εκτέλεσης έργων που τα επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
β) Τη μελέτη και αξιολόγηση από αρχαιολογικής πλευράς των τεχνικών έργων επί ή πλησίον αρχαιολογικών χώρων και μνημείων και των έργων συντήρησης επί μνημείων, αρχαίων αντικειμένων και έργων τέχνης και την επιστημονική μελέτη παντός θέματος σχετικού με τα παραπάνω αναφερόμενα. Την προώθηση απαλλοτριώσεων και της καταβολής αποζημιώσεων για τη στέρηση χρήσης ακίνητης περιουσίας για αρχαιολογικούς σκοπούς, τη συνεργασία με φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλους συμβαλλόμενους με σκοπό τη σύνταξη προγραμματικών συμβάσεων με αυτούς για την έρευνα, προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μνημείων.
γ) Την εποπτεία των ερευνών των επιστημονικών, ερευνητικών και εκπαιδευτικών οργανισμών της ημεδαπής και των αλλοδαπών αρχαιολογικών σχολών και ινστιτούτων, που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα.
δ) Την εποπτεία Επιστημονικών Επιτροπών για τη μελέτη και εκτέλεση έργων.
ε) Τη χορήγηση άδειας προσωρινής χρήσης αρχαιολογικών χώρων μνημείων και Μουσείων, κατά την έννοια του άρθρου 46 του Ν4858/2021 «Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», (ΦΕΚ 220/Α/19-11-2021), όπως εκάστοτε ισχύει, εκτός όσων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
στ) Την εξέταση και έγκριση αιτημάτων φωτογράφησης, κινηματογράφησης αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και Μουσείων από φορείς του Δημοσίου, των ΟΤΑ, ιδιωτών και εν γένει τρίτων.
ζ) Την εξέταση και έγκριση αιτημάτων χρήσης απεικονίσεων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων στο Διαδίκτυο ή με τη εν γένει χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας από φορείς του Δημοσίου, των ΟΤΑ, ιδιωτών τα οποία δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείων Μνημείων.
η) Τη διαχείριση των μουσείων και των συλλογών αρμοδιότητας του Τμήματος, την εκπόνηση και εφαρμογή μουσειολογικών μελετών, την έκθεση των αρχαιοτήτων. Επιπλέον, τη χορήγηση άδειας μελέτης αρχαιοτήτων εντός των μουσείων και των συλλογών, τη χορήγηση άδειας εξαγωγής μη προστατευόμενων από τη νομοθεσία αντικειμένων, το σχεδιασμό, την οργάνωση και την παρουσίαση αρχαιολογικών, περιοδικών ή μονίμων, εκθέσεων, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Διευθύνσεις της Κεντρικής Υπηρεσίας.
θ) Τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την παρουσίαση αρχαιολογικών περιοδικών εκθέσεων, προγραμμάτων, δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων σε ειδικούς χώρους, σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και σε σχολικούς χώρους, καθώς και τη χορήγηση αδειών ελευθέρας εισόδου στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία.
ι) Την τήρηση αρχείου των ανασκαφών και άλλων αρχαιολογικών ερευνών, την καταγραφή και ηλεκτρονική καταχώρηση κινητών και ακινήτων αρχαιολογικών ευρημάτων, την κατάρτιση αρχείου φωτογραφιών, σχεδίων, χαρτών, κηρύξεων και την συγκρότηση – ενημέρωση αρχείου κατόχων αρχαίων και αρχαιοπωλείων.
ια) Τη συμβολή στην πάταξη της αρχαιοκαπηλίας, την τήρηση και ενημέρωση αρχείου λαθρανασκαφών, κατασχέσεων και κλοπών πολιτιστικών αγαθών, καθώς και την προεργασία για τη χορήγηση άδειας χρήσης ανιχνευτών μετάλλου.
ιβ) Την αρχαιολογική τεκμηρίωση, μελέτη και δημοσίευση των παλαιών ανασκαφών, την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων, την οργάνωση και λειτουργία της βιβλιοθήκης της Εφορείας. Την εν γένει προώθηση της εκδοτικής δραστηριότητας που αφορά σε μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους, κινητά ευρήματα και συλλογές αρμοδιότητας της Εφορείας. Την ανάδειξη του αρχαιολογικού αποθέματος με πολυμεσικές εφαρμογές μέσω του διαδικτύου.
ιγ) Την εξέταση και προώθηση αιτημάτων μελέτης και δημοσίευσης μη δημοσιευμένου αρχαιολογικού υλικού και μη δημοσιευμένων μνημείων, προς το Τμήμα Εποπτείας Ελληνικών και Αλλοδαπών Επιστημονικών Ιδρυμάτων και Συντονισμού Θεμάτων Διεθνών Συνεργασιών και Οργανισμών της ΔΙΠΚΑ. Τη χορήγηση άδειας μελέτης και δημοσίευσης ήδη δημοσιευμένου υλικού και μνημείων, καθώς και την εξέταση και προώθηση προς τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε. αιτημάτων μελέτης και δημοσίευσης αναστηλωτικών επεμβάσεων επί ισταμένων μνημείων.
ιδ) Την παραχώρηση προσωρινής χρήσης χώρων Μουσείων όπου δεν εκτίθενται αρχαιότητες, για την πραγματοποίηση καλλιτεχνικών και λοιπών πολιτιστικών εκδηλώσεων και τη χορήγηση σχετικών αδειών.
Το Τμήμα Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών είναι αρμόδιο για:
α) Τη μέριμνα για τεχνικά θέματα που αφορούν στη δι’ αυτεπιστασίας, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, μελέτη και εκτέλεση έργων, αποτύπωση και τοπογράφηση, στερέωση, αποκατάσταση, αναστήλωση μνημείων, διαμόρφωση και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, σε συνεργασία με τα Τμήματα Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων και Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων, με βάση την απαιτούμενη αρχαιολογική τεκμηρίωση και αξιολόγηση εκ μέρους των ανωτέρω Τμημάτων, καθώς και με την υποστήριξη των αρμοδίων υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων.
β) Την εκπόνηση μουσειογραφικών μελετών και γενικότερα την τεχνική υποστήριξη της οργάνωσης μονίμων και περιοδικών εκθέσεων, οι οποίες υλοποιούνται από τα ανωτέρω Τμήματα Αρχαιοτήτων και Μουσείων σε συνεργασία, όπου απαιτείται, με τις αρμόδιες υπηρεσίες, της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων.
γ) Την εποπτεία σε συνεργασία με τα παραπάνω αναφερόμενα συναρμόδια Τμήματα των υπαγομένων σε Εφορείες Αρχαιοτήτων Επιστημονικών Επιτροπών για τη μελέτη και εκτέλεση έργων.
δ) Τη συντήρηση και λειτουργία και αναβάθμιση των πάσης φύσεως διοικητικών, μουσειακών και αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και κτηριακών υποδομών της Εφορείας, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων.
ε) Την τεχνική τεκμηρίωση και την έρευνα στατικών, αρχιτεκτονικών και γενικότερα τεχνικών ζητημάτων των μνημείων και τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της.
Το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης είναι αρμόδιο για:
α) Τη συντήρηση των πάσης φύσεως αρχαιοτήτων και την εκπόνηση των σχετικών μελετών συντήρησης
και αισθητικής αποκατάστασης τους.
β) Την υποστήριξη μονίμων και περιοδικών εκθέσεων, τη συντήρηση, αποκατάσταση και αισθητική παρουσίαση των μνημείων και πολιτιστικών αγαθών.
γ) Την εκπόνηση και αξιολόγηση μελετών συντήρησης και προστασίας αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, την επίβλεψη εφαρμογής τους.
δ) Την τήρηση αρχείου έργων και μελετών συντήρησης, επιστημονικών εργασιών και εργασιών τεκμηρίωσης.
ε) Τη φροντίδα για τη διατήρηση και βιωσιμότητα των μνημείων.
Το Τμήμα Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης είναι αρμόδιο για:
α) Τη διοικητική, οικονομική, γραμματειακή υποστήριξη του έργου της Εφορείας.
β) Τη μέριμνα για την συντήρηση, φύλαξη και κίνηση των κρατικών οχημάτων και του λοιπού εξοπλισμού της Εφορείας.
γ) Τα θέματα διαχείρισης του συνόλου του υπηρετούντος προσωπικού με οποιαδήποτε σχέση εργασίας.
δ) Τη διενέργεια πάσης φύσεως συμβάσεων, προμηθειών έργων, μελετών, αγαθών και υπηρεσιών τόσο χωρικά, όσο και στο πεδίο αρμοδιότητάς τους.
