Η Νέα Μονή Βουλκάνου, το σημαντικότερο μοναστηριακό καθίδρυμα της Μεσσηνίας, ιδρύθηκε στις 5 Μαρτίου του 1625, σύμφωνα με σημείωση στον χειρόγραφο κώδικα της Μονής, σε ένα μικρό πλάτωμα στο ανατολικό τμήμα του όρους Εύα (Άγιος Βασίλειος), που εποπτεύει τη μεσσηνιακή πεδιάδα. Έως τότε η ιστορική αδελφότητα ήταν εγκατεστημένη στην κορυφή του όρους της Ιθώμης, του μεσαιωνικού Βουλκάνου ή Βουρκάνου, όπου ακόμα διατηρούνται σε καλή κατάσταση τα κτηριακά κατάλοιπα της παλαιάς μονής, της επονομαζόμενης και Επανωκαστρίτισσας.    Το καθολικό της νέας μονής κτίσθηκε το 1701, χρονολόγηση που τεκμηριώνεται βάσει πηγών, μορφολογικών και κατασκευαστικών κριτηρίων. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ανήκει στον τύπο των δικιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων με τρούλο, με τρεις προεξέχουσες αψίδες στα ανατολικά, τρίπλευρες εξωτερικά. Μετά την καθαίρεση των νεωτερικών επιχρισμάτων που κάλυπταν τις όψεις του ναού αποκαλύφθηκε η τοιχοποιία του και η διάρθρωση του αρχικού τρούλου. Ο τρούλος ανήκει στον τύπο των λεγόμενων «αθηναϊκών». Διαθέτει οκτάπλευρο τύμπανο κατασκευασμένο από λαξευτούς πωρόλιθους και απολήγει σε καμπυλόγραμμο τοξωτό πώρινο γείσο. Στις ακμές των πλευρών του σχηματίζονται πώρινοι κιονίσκοι που επιστέφονται με κιονόκρανα, πάνω από τα οποία στερεώνονται μαρμάρινες υδρορροές.   Οι αψίδες του ιερού είναι κατασκευασμένες από λαξευτό πωρόλιθο και διατρέχονται από πώρινο λοξότμητο κοσμήτη στο ύψος της ποδιάς των παραθύρων. Η υπόλοιπη τοιχοποιία του ναού είναι κτισμένη με αργολιθοδομή. Ο αρχιτεκτονικό τύπος, οι διαστάσεις και οι μορφολογικές λεπτομέρειες του ναού, και κυρίως η μορφή του οκτάπλευρου τρούλου υποδεικνύουν ότι το οικοδομικό συνεργείο των αρχών του 18ου αιώνα χρησιμοποίησε ως πρότυπο τον ναό της Σαμαρίνας, το ωραιότερο βυζαντινό μνημείο της περιοχής, μετόχι της μονής του Βουλκάνου.

Το υποέργο (2) «Αποκατάσταση Καθολικού Νέας Μονής Βουλκάνου» του Έργου «Αποκατάσταση Ιεράς Μονής Βουλκάνου Δήμου Μεσσήνης, Π.Ε. Μεσσηνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου» εντάχθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» με προϋπολογισμό 260.000€ και υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία.  Στις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν περιλαμβάνονται:

• Καθαίρεση νεωτερικού κωδωνοστασίου και προστώου.
• Καθαίρεση νεωτερικών τσιμεντοκονιαμάτων από τις εξωτερικές επιφάνειες του ναού και του τρούλου.
• Διερεύνηση και εξυγίανση των θεμελίων του κτηρίου.
• Συμπλήρωση και αποκατάσταση πώρινων γείσων.
• Βαθύ και τελικό αρμολόγημα των όψεων του ναού και του τρούλου με κονίαμα συμβατό με το αρχικό.
• Καθαίρεση της παλαιάς κεράμωσης, εξυγίανση της θολοδομίας του τρούλου και των στεγών.
• Επικεράμωση του τρούλου και των στεγών με χειροποίητα κεραμίδια βυζαντινού τύπου.
• Κατασκευή νέου μονόλοβου κωδωνοστασίου στο δυτικό πέρας του ναού με αετωματική απόληξη.
• Κατασκευή νέου πώρινου ξυλόστεγου προπύλου.
• Εργασίες περιμετρικής αποκατάστασης και λιθόστρωσης του περιβάλλοντος χώρου του ναού.