Ένα κινητό μνημείο προσδιορίζει την ιστορία μιας περιοχής. Πρόκειται για μια αρχαία επιγραφή, εντοιχισμένη στην εκκλησία του χωριού Κωνσταντίνοι κοντά στην Πολίχνη, η οποία περιγράφει το τελετουργικό των ιερών μυστηρίων της Ανδανίας, που αναδιοργανώθηκαν τον 1ο αιώνα μ.Χ. Πλήθος ανθρώπων μυημένων και μη, συμμετείχαν στη μεγαλόπρεπη πομπή και στα ιερά δρώμενα, την επιτυχημένη εκτέλεση των οποίων ανελάμβαναν επιφανείς πολίτες της Μεσσήνης. Η περιοχή του Δεσύλλα, πολυσύχναστο πέρασμα από τη Μεσσηνία προς την Αρκαδία, παλαιότερα είχε ταυτιστεί με τη θέση τέλεσης των μυστηρίων της Ανδανίας. Στα νοτιοανατολικά του οικισμού εντοπίστηκε πολυτελές κτίσμα των ρωμαϊκών χρόνων, ίσως ιδιωτική κατοικία εύπορου Έλληνα ή Ρωμαίου, όπως υποδεικνύει η ποιότητα, η πολυχρωμία και τα θέματα των ψηφιδωτών του δαπέδων. Λίγο βορειότερα, στον λόφο του Ελληνικού, υπάρχουν λείψανα οχυρού. Στην περιοχή της Κάτω Μέλπειας υπάρχουν ίχνη κατοίκησης προϊστορικών και κλασικών χρόνων, καθώς και ένας υστεροαρχαϊκός ναός στην ορεινή θέση Πετρούλα της Άνω Μέλπειας. Οι ανασκαφές του σουηδού αρχαιολόγου Mattias Natan Valmin απέδωσαν τα λείψανα τειχισμένης ακρόπολης και οικισμού των μεσοελλαδικών χρόνων στον λόφο της Μάλθης, που δεσπόζει στην κοιλάδα του Σουλιμά. Η θέση συνεχίζει να κατοικείται και κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, καθώς κατασκευάζονται ένα μεγαροειδές κτήριο στο κέντρο της ακρόπολης και δύο ηγεμονικοί θολωτοί τάφοι στους δυτικούς πρόποδες του λόφου. Σημαντικός αριθμός λίθινων και οστέινων εργαλείων και χρηστική κεραμική βρέθηκαν στις ανασκαφές και συνδέονται με την καθημερινή ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων της προϊστορικής ακρόπολης. Οι θολωτοί μυκηναϊκοί τάφοι στις θέσεις Ψάρι και Χαλκιά βορειότερα της κοιλάδας μαρτυρούν την ύπαρξη και άλλων ευημερούντων οικιστικών κέντρων στην περιοχή. Η μακραίωνη ιστορία της περιοχής δηλώνεται από κατάλοιπα μνημειακής ελληνιστικής οχύρωσης στον λόφο Στυλάρι κοντά στο Κοπανάκι. Θέση στρατηγικής σημασίας, ήλεγχε τους εμπορικούς δρόμους από την εύφορη κοιλάδα του Σουλιμά προς την Κυπαρισσία και τις ακτές του Ιονίου. Μεσαιωνικά μνημεία και φράγκικα κάστρα, όπως το κάστρο Κρέμπενης στην Κάτω Μέλπεια και το κάστρο Αρχαγγέλου στην Πολίχνη, μαρτυρούν τη συνέχιση της ζωής στην περιοχή και κατά τη βυζαντινή περίοδο. Νοτιότερα, η περιοχή του Μίλα υπήρξε ισχυρό πολιτικό κέντρο κατά την αρχαιότητα και σημαντική θέση για τον έλεγχο των μεσαιωνικών οδών αργότερα. Το μεσαιωνικό ομώνυμο κάστρο αποτελεί μέρος ενός δικτύου μικρότερων κάστρων που ιδρύονται σε καίριες θέσεις για τον έλεγχο των οδών και την επιβεβαίωση της τοπικής εξουσίας των Φράγκων φεουδαρχών.